Wet verbetering poortwachter

Uitspraak

De Wet verbetering poortwachter is de jongste wettelijke maatregel die de regering neemt om het grote beroep op de WAO terug te dringen. Met de naam van de wet doelt de regering op de "poortwachtersfunctie" die de uitvoeringsinstelling (tot 1 januari 2002 het Landelijk instituut sociale verzekeringen en vanaf 1 januari 2002 het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen UWV) moet uitoefenen om te voorkomen dat ten onrechte een beroep op de WAO wordt gedaan. De Wet verbetering poortwachter ziet vooral op de gang van zaken tijdens het eerste jaar van ziekte van een werknemer.

Bij de Wet verbetering poortwachter verdwijnt het reïntegratieplan, dat de werkgever na 13 weken (voorlopig reïntegratieplan) respectievelijk 8 maanden (volledig reïntegratieplan) ziekte bij de uitvoeringsinstelling moest indienen om aan te geven op welke manier hij zou gaan proberen een arbeidsongeschikte werknemer weer aan het werk te krijgen.
De Wet verbetering poortwachter draagt de werkgever daartegenover een drietal nieuwe taken op. Voor al deze verplichtingen geldt dat de werkgever zich daarbij moet laten bijstaan door een arbodienst.

1. 1. reïntegratiedossierDe werkgever is verplicht aantekening te houden van het verloop van de arbeidsongeschiktheid en de reïntegratie van de werknemer. De verplichting geldt alleen, indien sprake is van dreigend langdurig ziekteziekteverzuim. Of dit het geval is zal moeten blijken uit een advies dat de arbodienst uitbrengt voordat de ziekte zes weken heeft geduurd. Aan het advies van de arbodienst gaat een probleemanalyse vooraf, die de werkgever echter doorgaans (vanwege de privacybescherming van de werknemer waar het zijn medische gegevens betreft) niet zal ontvangen.
   Om de arbodienst in staat te stellen een goede probleemanalyse te maken, heeft de arbodienst goed inzicht nodig in het ziekteverzuim binnen de onderneming van de werkgever. Daarom moet de werkgever voortaan op de eerste dag van arbeidsongeschiktheid bij de arbodienst aangifte doen van arbeidsongeschiktheid. De probleemanalyse kan achterwege blijven bij kortdurend ziekteverzuim en bij het ontbreken van reïntegratiemogelijkheden.

2. plan van aanpakDe werkgever is verplicht "in overeenstemming met de werknemer" een plan van aanpak betreffende de reïntegratie van de arbeidsongeschikte werknemer op te stellen. Deze verplichting geldt alleen indien de arbodienst in zijn advies van oordeel is dat reïntegratie van de werknemer mogelijk is. Het plan van aanpak moet worden opgesteld binnen twee weken na het advies van de arbodienst. Zowel werkgever als werknemer zijn verplicht dit plan van aanpak na te leven en periodiek te evalueren.
   In het plan van aanpak moet de werkgever een zogenaamde "casemanager" aanwijzen: een persoon die de reïntegratieactiviteiten begeleidt, initiatieven neemt voor vervolgacties en vervolggesprekken en het contact tussen de werkgever, de werknemer en de arbodienst onderhoudt.
   Het plan van aanpak moet schriftelijk worden vastgelegd, evenals eventuele aanpassingen. De werkgever moet een kopie aan de werknemer en de arbodienst verstrekken.
   De werkgever is verplicht er voor te zorgen dat de arbodienst de werknemer tenminste iedere zes weken hoort omtrent het verloop van de arbeidsongeschiktheid en de voortgang van het plan van aanpak.Ook het plan van aanpak kan achterwege blijven bij kortdurend ziekteverzuim en bij het ontbreken van reïntegratiemogelijkheden.

3. reïntegratieverslagIn plaats van een reïntegratieplan, moet de werkgever een reïntegratieverslag opstellen. De werknemer is verplicht daarbij medewerking te verlenen. Aldus moet de werkgever niet langer vooraf aanduiden wat voor reïntegratieinspanningen hij denkt te gaan doen, maar moet hij achteraf verantwoorden wat hij aan de reïntegratie van de arbeidsongeschikte werknemer in het arbeidsproces heeft gedaan.Als de werknemer na het doorlopen van de wachttijd van 52 weken in aanmerking wil komen voor een WAO-uitkering, moet hij uiterlijk drie maanden tevoren (dat is dus uiterlijk na 39 weken arbeidsongeschiktheid) een WAO-uitkering aanvragen. Uiterlijk twee weken voor dat tijdstip (dus uiterlijk na 37 weken arbeidsongeschiktheid) moet de werkgever het reïntegratieverslag samen met de werknemer opstellen en een kopie aan de werknemer overhandigen.

nieuwe taakverdelingPer 1 januari 2002 is de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen in werking getreden. Deze wet brengt een nieuwe verdeling tussen private en publieke taken. Een private taak wordt met name de reïntegratie van arbeidsgehandicapte werknemers. De reïntegratie-verplichting van de werkgever wordt daarbij uitgebreid. De werkgever moet voor de reïntegratie van zijn arbeidsgehandicapte werknemer zorgen, ook als in zijn onderneming geen passende arbeid voor handen is. In dat geval moet hij bevorderen dat de werknemer bij een andere werkgever te werk gesteld wordt. Daartoe moet de werkgever reïntegratiebedrijf inschakelen.
De reïntegratietaak van de werkgever (en daaraan verbonden kosten van inschakeling van een reïntegratiebedrijf) eindigt bij het einde van de arbeidsovereenkomst.
De werkgever kan er door een schriftelijke melding aan de uitvoeringsinstelling voor kiezen gedurende een zelf aan te geven periode van maximaal zes jaar ook na het einde van de arbeidsovereenkomst verantwoordelijk te blijven voor de reïntegratie van zijn ex-werknemers. De werkgever zou daarvoor kunnen kiezen gelet op zijn belang bij een succesvolle reïntegratie in verband met de premiedifferentiatie in de WAO.

Per 1 april 2002 zijn de rollen tijdens het eerste ziektejaar als volgt verdeeld:

De werkgever zorgt voor:

• een ziekmelding na 13 weken;
• het vragen van advies aan de arbodienst bij dreigend langdurig ziekteverzuim;
• het aanleggen van een reïntegratiedossier;
• het samen met de werknemer opstellen en evalueren van een plan van aanpak;
• het aanwijzen van een casemanager;
• het samen met de werknemer opstellen van een reïntegratieverslag en het verstrekken van een afschrift daarvan aan de werknemer;
• het aanbieden van passend werk of indien dit niet mogelijk is het bevorderen van de tewerkstelling bij een andere werkgever;

De werknemer is verplicht:

• met de werkgever een plan van aanpak op te stellen;
• mee te werken aan evaluaties en aan het opstellen reïntegratieverslag;
• het reïntegratieverslag bij de uitvoeringsinstelling in te dienen met de aanvraag voor een WAO-uitkering;
• passende arbeid te verrichten;
• mee te werken aan door werkgever voorgestelde redelijke maatregelen gericht op werkhervatting;

De arbodienst heeft tot taak:

• te signaleren wanneer sprake is van dreigend langdurig ziekteverzuim en dan een probleemanalyse te maken en aan de werkgever en de werknemer over advies te geven over mogelijke interventies;
• bijstand te geven bij periodieke evaluaties, het aanleggen van een reïntegratiedossier en het opstellen van een reïntegratieverslag;
• medische en arbeidskundige informatie aan de uitvoeringsinstelling te verschaffen;

De taken van de uitvoeringsinstelling worden gescheiden:

• tijdens eerste ziektejaar heeft de uitvoeringsinstelling vooral faciliterende taken;
• aan einde eerste ziektejaar heeft de uitvoeringsinstelling controlerende en sanctionerende taken om zo zijn poortwachtersfunctie bij de toegang tot de WAO uit te oefenen.Door deze taken te scheiden wil de regering komen tot een duidelijkere rolverdeling.

De faciliterende taken van de uitvoeringsinstelling zijn:

• Het verstrekken van informatie. Deze taak omvat het geven van zogenaamde "zoet- en zuurinformatie aan werkgever". Bij de beschikking tot vaststelling van de hoogte van de gedifferentieerde WAO-premie ontvangen werkgevers voortaan informatie over de kosten van arbeidsongeschiktheid van de werknemer en de mogelijkheden om de reïntegratie van de werknemer te bevorderen.
• Het geven van "second opinions". Werkgever en werknemer kunnen zich in het vervolg niet slechts voor een second opinion tot de arbodienst wenden als sprake is van een geschil over de arbeids(on)geschiktheid van de werknemer, maar ook als sprake is van een geschil over de vraag of voor de werknemer passende arbeid bij de werkgever aanwezig is dan wel of bepaalde arbeid passend is en over de vraag of door de werkgever voldoende reïntegratieinspanningen zijn verricht.
• Het geven van sociaal verzekeringsadvies. Het betreft hier het op verzoek van werkgever of werknemer geven van informatie over sociale verzekeringsaspecten van arbeidsongeschiktheid en reïntegratie.

De controlerende en sanctionerende taken van de uitvoeringsinstelling zijn:

• het beoordelen van de reïntegratieinspanningen van de werkgever en de werknemer bij de aanvraag van een WAO-uitkering;
• het opleggen van sancties;
• het beslissen op een verzoek van werkgever en werknemer om uitstel van de beoordeling van een WAO-aanvraag;
• de toekenning van een persoonsgebonden reïntegratiebudget aan de werknemer, bijvoorbeeld indien na een second opinion blijkt van onvoldoende reïntegratie-inspanningen van de werkgever.

nieuwe gang van zaken tijdens eerste ziektejaar

Na inwerkingtreden van de Wet verbetering poortwachter is de gang van zaken tijdens het eerste ziektejaar als volgt:

• op de eerste dag: aangifte van arbeidsongeschiktheid bij de arbodienst;
• uiterlijk na zes weken: probleemanalyse en advies arbodienst;ï binnen twee weken daarna: opstellen van plan van aanpak door werkgever en werknemer en aanwijzen van casemanager;
• na dertien weken: ziekmelding door de werkgever aan de uitvoeringsinstelling;
• voortgangsevaluatie (minimaal eens per zes weken);
• na 37 weken: opstellen reïntegratieverslag;
• na 39 weken: aanvraag WAO-uitkering door werknemer met gelijktijdige indiening bij de uitvoeringsinstelling van het reïntegratieverslag;
• na 52 weken: einde loondoorbetalingsverplichting, behoudens de mogelijkheid van verlenging met maximaal een jaar op verzoek van werkgever en werknemer om eventueel nog lopende reïntegratietrajecten niet te doorkruisen (waarbij dan de periode waarin de gedifferentieerde WAO-premie van de werkgever wordt verhoogd of waarin de werkgever als eigen risicodrager de WAO-uitkering zelf moet betalen, wordt bekort met de tijd waarmee de loondoorbetalingsverplichting is verlengd);
• betermelding: uiterlijk op vierde dag.

nieuwe sanctiesAan het einde van het eerste ziektejaar beoordeelt de uitvoeringsinstelling de reïntegratieinspanningen van de werkgever en de werknemer aan de hand van het reïntegratieverslag, dat door de werknemer bij de aanvraag voor een WAO-uitkering wordt overgelegd. Indien de uitvoeringsinstelling van mening is dat de werkgever zonder deugdelijke grond (de werkgever kan zich op dit punt dus verweren!) verplichtingen betreffende het reïntegratieverslag niet na is gekomen, kan de uitvoeringsinstelling besluiten de loondoorbetalingsverplichting te verlengen. Tegelijkertijd stelt de uitvoeringsinstelling de werkgever een termijn om het reïntegratieverslag alsnog te verstrekken of aan te vullen. De verlenging van de loondoorbetalingsverplichting geldt voor een door de uitvoeringsinstelling vast te stellen tijdvak, dat afhankelijk is van de aard en ernst van het verzuim, maar dat maximaal 52 weken bedraagt. Bij het opleggen van deze sanctie biedt de uitvoeringsinstelling de werkgever de mogelijkheid om zijn verzuim binnen een bepaalde termijn te herstellen, waarna de loondoorbetalingsverplichting alsnog kan worden beÎindigd. In geval van verlenging van de loondoorbetalingsverplichting kan de werknemer verzoeken de aanvraag voor toekenning van een WAO-uitkering al wel vast in behandeling te nemen. Betaling daarvan blijft echter achterwege zo lang als de werkgever nog tot loondoorbetaling verplicht is.
Indien de werknemer op hem rustende reïntegratieverplichtingen niet nakomt kan de uitvoeringsinstelling sancties treffen. Maar de werknemer kan dan ook zijn recht op loon en opbouw van vakantiedagen tijdens ziekte verliezen. Bovendien kan het opzegverbod tijdens ziekte buiten toepassing worden gesteld. Een ontslagvergunning blijft ook dan echter noodzakelijk!

inwerkingtreding en overgangsrechtDe Wet verbetering poortwachter treedt op 1 april 2002 in werking. De verplichting om te bevorderen dat de arbeidsgehandicapte werknemer voor wie in de eigen onderneming geen passend werk aanwezig is, bij een andere werkgever te werk gesteld wordt, treedt echter pas op 1 januari 2003 in werking. Doorgaans zullen dus pas vanaf die datum op grote schaal reïntegratiebedrijven moeten worden ingeschakeld. Op werknemers van wie de eerste dag van arbeidsongeschiktheid ligt vÛÛr 1 april 2002 is de nieuwe wet nog niet van toepassing.

tenslottePer 1 april 2002 wordt de rol van de arbodienst nog veel belangrijker dan die nu al is. Wij adviseren u daarom te investeren in de relatie met uw arbodienst. Contracten tegen minimumvergoedingen passen daarbij slecht. Omdat de gedragingen van de arbodienst door de uitvoeringsinstelling aan u worden toegerekend, loopt u het risico dat uw loondoorbetalingsverplichting wordt verlengd als de arbodienst fouten maakt. Daarom is het belangrijk het contract met uw arbodienst na te zien en na te gaan of en in hoeverre u uw schade in voorkomend geval op de arbodienst kunt verhalen.