Tussen twee partijen is een mondeling overeenkomst gesloten. En toch zijn op de overeenkomst de algemene voorwaarden van een van contractspartijen van toepassing. Hoe kan dat?
Wat was er aan de hand?
X drijft een onderneming die zich bezighoudt met de teelt van bloembollen. In de periode oktober 2004 tot februari 2005 heeft NHN werkzaamheden ten behoeve van de bloembollen van X uitgevoerd, waarvoor zij vier facturen aan X heeft verstuurd met daarop vermeld de op vier verschillende data verrichte werkzaamheden, variërend van spitten en messenfrezen, doodspuiten onbeteelde oppervlakte, spuiten van 1,75 hectare oppervlakte en het strooien van kunstmest.
Op 2 april 2005 heeft NHN het perceel bespoten met het middel Asulox waarin resten van herbiciden zaten die de tulpenbollen van X hebben aangetast (hierna: het spuitincident). Voor deze werkzaamheden heeft NHN aan X een factuur gestuurd. X heeft alle en dus ook laatst-genoemde facturen betaald.
Op de facturen staat op de voorzijde vermeld: "Zie leveringsvoorwaarden achterzijde factuur." Op de achterzijde staan afgedrukt "CUMELA-voorwaarden", waarvan artikel 19.3 luidt: "Vorderingen boven € 5.000,- worden door middel van arbitrage beslecht. Het Instituut voor Agrarisch recht te Wageningen (...) is uitsluitend bevoegd."
Waarom werd er geprocedeerd?
De verzekeraar van NHN heeft aan X enkele betalingen gedaan als vergoeding voor de door het spuitincident aangetaste tulpenbollen. X heeft bij de rechtbank nog vergoeding voor blijvende, meerjarige schade aan de tulpen in het seizoen 2006 en latere jaren ingediend, welke vordering de rechtbank heeft afgewezen.
Was de rechtbank wel bevoegd?
In hoger beroep speelde onder andere de vraag of de rechtbank wel bevoegd was om van de vordering kennis te nemen, omdat in de algemene voorwaarden van NHN (hierna: de Cumela-voorwaarden) was opgenomen dat uitsluitend het Instituut voor Agrarisch recht te Wageningen bevoegd is kennis te nemen van het geschil. Volgens X waren de Cumela-voorwaarden niet van toepassing omdat X niet rechtstreeks aan NHN opdracht had gegeven om de werk-zaamheden te verrichten. Deze opdracht zou gegeven zijn door Y met wie X een mondelinge teeltovereenkomst was aangegaan, die inhield dat Y als lasthebber zou zorg dragen voor de bollen van X en dat Y bevoegd was op eigen naam maar voor rekening van X derden in te schakelen. De algemene voorwaarden zouden daarom niet van toepassing zijn in de relatie tussen X en NHN en dus ook het daarin opgenomen arbitragebeding niet.
Het Hof overwoog dat X steeds het standpunt had ingenomen dat NHN in opdracht en ten behoeve van X de spuitwerkzaamheden heeft uitgevoerd. Dit standpunt heeft hij pas in hoger beroep verlaten zonder voldoende feiten te stellen waaruit blijkt dat er inderdaad geen con-tractuele relatie tussen X en NHN tot stand was gekomen. Het Hof heeft de stelling van X dat niet hij maar Y de opdrachtgever van NHN is geweest, daarom verworpen. Met andere woorden, volgens het Hof waren er juist wel tussen X en NHN overeenkomsten gesloten.
Waren op die overeenkomsten dan de algemene voorwaarden van toepassing?
Het hof stelt voorop dat voor toepasselijkheid van algemene voorwaarden een lage drempel geldt. Daarvoor dienen de maatstaven te worden aangelegd die in het algemeen gelden bij de totstandkoming van overeenkomsten. De toepasselijkheid van algemene voorwaarden kan dus worden aangenomen, indien zij door de gebruiker van de algemene voorwaarden is voorgesteld en door de wederpartij zijn aanvaard, waaronder begrepen het geval dat de wederpartij het gerechtvaardigd vertrouwen heeft gewekt met de toepasselijkheid in te stemmen. Of daarvan sprake is, hangt af van de omstandigheden van het geval.
Ter zake stelt het hof allereerst vast dat X een professionele bloembollenteler is, die in het ka-der van de uitoefening van zijn bedrijf met meerdere personen en bedrijven zaken doet. Naar NHN stelt en X onderschrijft, zijn mondelinge contracten in de agrarische sector gebruikelijk. Derhalve neemt het hof tot uitgangspunt dat de contracten tussen NHN en X eveneens mondeling tot stand zijn gekomen.
Vervolgens rijst de vraag of op de laatste separaat en mondeling tot stand gekomen overeenkomst de Cumela-voorwaarden van toepassing waren. In de procedure stond vast dat X voorafgaand aan het spuitincident vier facturen van NHN had ontvangen voor een vijftal op die facturen gespecificeerde opdrachten, uitgevoerd in de periode oktober 2004 tot februari 2005. Eveneens stond vast dat op de voorzijde van iedere factuur werd verwezen naar de leverings-voorwaarden op de achterzijde en dat de Cumela-voorwaarden op de achterzijde van deze facturen staan afgedrukt. Voorts stond vast dat X deze facturen zonder protest heeft behouden en betaald.
Gelet op alle onder genoemde omstandigheden:
(1) waarin het gaat om twee professionele partijen;
(2) die beide werkzaam zijn in de agrarische sector waarin mondelinge overeenkomsten gebruikelijk zijn;
(3) waarbij NHN een vijftal separate opdrachten voor X heeft uitgevoerd;
(4) in een relatief korte periode;
(5) waarvoor X in diezelfde periode vier afzonderlijke facturen heeft ontvangen;
(6) op de voorzijde waarvan een duidelijke verwijzing staat naar algemene voorwaarden op de achterzijde, waarmee NHN te kennen heeft gegeven deze voorwaarden op haar werkzaamheden van toepassing te laten zijn;
(7) op de achterzijde waarvan de Cumela-voorwaarden " naar het oordeel van het hof: in leesbaar lettertype - zijn afgedrukt;
(8) welke facturen X zonder protest heeft behouden en betaald;
moesten naar het oordeel van het hof de Cumela-voorwaarden geacht worden stilzwijgend door X te zijn aanvaard, althans mocht NHN erop vertrouwen dat X (door niet te protesteren) met deze voorwaarden instemde.
Uit het bovenstaande volgt dat de Cumela-voorwaarden van toepassing waren en daarmee ook het daarin opgenomen arbitraal beding. De stilzwijgende aanvaarding door X van de Cumela-voorwaarden strekt zich mede uit tot de daarin opgenomen arbitrageclausule.
De rechtbank had zich op grond van de arbitrageclausule in de Cumela-voorwaarden dan ook onbevoegd dienen te verklaren.
Gerechtshof Amsterdam 19 juli 2011, www.rechtspraak.nl, LJN: BU1561
Zoals u ziet kan er zelfs bij een mondelinge overeenkomst (waarbij dus ook de algemene voorwaarden niet zijn overhandigd) sprake zijn van toepasselijkheid van algemene voor-waarden. Een overeenkomst komt tot stand door aanbod en aanvaarding. Van een aanbod en aanvaarding van de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden is ook al sprake als tussen partijen al vaker zaken is gedaan en op de facturen steeds is verwezen naar de toepasselijke algemene voorwaarden. Het zonder protest aanvaarden en betalen van die facturen maakt dat de gebruiker van de algemene voorwaarden er op mocht vertrouwen dat zijn wederpartij ook bij toekomstige overeenkomsten met de toepasselijkheid daarvan heeft ingestemd.
31 december 2011