Eenzijdige wijziging van arbeidstijden

Bij een verpleeghuis is sinds 1979 een mevrouw werkzaam als zorgassistent, voor drie avonden per week van 18.00 tot 23.00 uur. Deze arbeidstijden zijn in 2000 bij brief aan haar bevestigd en daarbij is toen vermeld dat afwijkingen van deze tijden altijd in overleg met de werkneemster zouden geschieden. In augustus 2010 heeft de leidinggevende van deze werkneemster aangegeven dat hij met alle mensen die hun dienst starten tussen 17.00 uur en 18.00 uur een gesprek wil aangaan over een eerdere starttijd. Dit gesprek heeft in september 2010 plaatsgevonden. In december 2010 bericht het verpleeghuis de werkneemster dat de aanvang van haar avonddienst met ingang van 1 maart 2011 zal worden vervroegd naar 15.45 uur. De werkneemster is het daarmee niet eens en start een kort geding waarin zij vordert dat de kantonrechter het verpleeghuis zal gebieden de geldende arbeidstijden in stand te laten. De werkneemster is van mening dat de wijziging van de arbeidstijden een eenzijdige wijziging van haar arbeidsvoorwaarden inhoudt en stelt dat daarbij ten onrechte geen rekening is gehouden met een zwaarwegende privé omstandigheid, te weten dat zij haar jongste zoon van 14 jaar hulp wil bieden bij het maken van zijn huiswerk en wil voorkomen dat deze zal ontsporen.

De kantonrechter stelt allereerst vast dat de vermelding van de arbeidstijden in de brief van 2000 nog niet betekent dat daarover ook een harde afspraak is gemaakt, maar dat het feit dat de werkneemster ruim tien jaar lang op basis van dat rooster heeft gewerkt wel met zich meebrengt dat het rooster deel is gaan uitmaken van haar arbeidsvoorwaarden. Vervolgens concludeert de kantonrechter dat in de arbeidsovereenkomst geen beding is opgenomen dat het de werkgever mogelijk maakt de arbeidsvoorwaarden eenzijdig te wijzigen. De vraag is dan of van de werkneemster op basis van goed werknemerschap kan worden verlangd dat zij het voorstel van het verpleeghuis tot wijziging van de arbeidsvoorwaarden accepteert. Volgens de jurisprudentie van de Hoge Raad moet de kantonrechter dan onderzoeken of er sprake is van gewijzigde omstandigheden die dwingen tot wijziging van de arbeidsovereenkomst (1), of het gedane voorstel tot wijziging van de arbeidsovereenkomst redelijk is (2) en of aanvaarding van dat voorstel in redelijkheid van de werkneemster kan worden verlangd (3).

De gewijzigde omstandigheden acht de kantonrechter aanwezig, omdat het verpleeghuis heeft aangevoerd dat de financiering van de zorg zodanig is gewijzigd dat er geen inefficiënte uren meer gedraaid kunnen worden. Gebleken was dat de werktijden van de werkneemster niet spoorden met de zorgbehoefte van de bewoners van de afdeling van het verpleeghuis waar de werkneemster werkte. Die bewoners hadden behoefte aan zorg tussen 15.00 en 21.00 uur, en dan vooral van 16.00 tot 19.00 uur in verband met het avondeten. Verder moest altijd iemand naast de werkneemster worden ingeroosterd, omdat zij gelet op haar functie geen eindverantwoordelijkheid kon dragen, terwijl aan een extra medewerkster na 22.00 uur geen behoefte meer bestond. Tenslotte zouden diensten die aan de eindtijd van de werkneemster aansloten een optimale bezetting tijdens de drukte in de ochtend onmogelijk maken. De werkneemster heeft dat alles volgens de kantonrechter onvoldoende gemotiveerd weersproken.

De argumenten die de werkneemster heeft aangedragen om haar huidige werktijden te handhaven acht de kantonrechter op zichzelf beschouwd wel gerechtvaardigd, maar dat de afwezigheid van de werkneemster gedurende enkele uren (namelijk totdat de vader thuis komt) op drie dagen zal leiden tot het ontsporen van haar zoon, acht de kantonrechter onvoldoende onderbouwd. De jongen zit op 3 VWO en haalt goede schoolresultaten, zodat hij geen speciale begeleiding behoeft. De kantonrechter is verder van mening dat over het voorstel tijdig overleg is gevoerd en dat het tijdig kenbaar is gemaakt. Bovendien heeft het verpleeghuis de oude werktijden gehandhaafd in afwachting van de uitkomst van het kort geding.

De kantonrechter oordeelt dat het redelijk is dat de belangen van het verpleeghuis prevaleren boven die van de werkneemster. Aanvaarding van het voorstel van het verpleeghuis kan van de werkneemster worden gevergd. De vordering van de werkneemster wordt daarom afgewezen.

Ook als partijen in de arbeidsovereenkomst niet zijn overeengekomen dat de werkgever bevoegd is de arbeidsvoorwaarden eenzijdig te wijzigen (hetgeen dan overigens alleen kan als daarvoor voldoende zwaarwichtige redenen bestaan), is nog steeds mogelijk dat de werkgever een voorstel tot wijziging van de arbeidsovereenkomst doet dat de werknemer op grond van goed werknemerschap niet mag weigeren. De voorwaarden die daaraan in de jurisprudentie van de Hoge Raad worden gesteld, heeft de kantonrechter in het vonnis vermeld en toegepast. Een beperking die de Hoge Raad aan deze mogelijkheid stelt is wel, dat het moet gaan om wijzigingen van individuele arbeidsvoorwaarden. Collectieve wijzigingen, zoals wijzigingen van regelingen van onkostenvergoedingen vanwege de invoering van de fiscale werkkostenregeling, kunnen volgens de Hoge Raad niet op basis van goed werknemerschap worden afgedwongen.