Eenzijdige wijziging provisieregeling

Een accountmanager was bij een verzekeringsmaatschappij in dienst op basis van een salaris dat voor ongeveer 30% uit provisie bestond. In de provisieregeling, die tot de arbeidsovereenkomst behoorde, was vermeld dat de directie zich het recht voorbehoudt de provisieregeling te herzien. In verband met dalende marktrente heeft de verzekeringsmaatschappij per 30 juni 1995 de provisie voor bedrijfsspaarregelingen eenzijdig verlaagd. Op 29 maart 1996 heeft de verzekeringsmaatschappij de provisiepercentages per productgroep marginaal gewijzigd om te bewerkstelligen dat haar medewerkers de juiste mix van producten zouden nastreven. Met beide maat-regelen heeft de ondernemingsraad ingestemd. De accountmanager maakt tegen de wijzigingen (waardoor hij in 1995 en 1996 aanmerkelijk minder provisie heeft genoten) bezwaar bij de kantonrechter en in hoger beroep bij de rechtbank.De rechtbank beoordeelt de eenzijdige wijziging naar het recht dat gold voor 3 maart 1998. Volgens een arrest van de Hoge Raad moest een eenzijdige wijziging van de arbeidsovereenkomst destijds getoetst worden aan de eisen van redelijkheid en billijkheid. Sinds 3 maart 1998 geldt een zwaardere eis: een bedongen (!) bevoegdheid tot eenzijdige wijziging van de arbeidsovereenkomst kan dan slechts worden uitgeoefend indien de werkgever daarbij een zo zwaarwichtig belang heeft dat het belang van de werknemer daarvoor naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid moet wijken. Volgens de rechtbank kan de vordering van de accountmanager noch onder het oude noch onder het nieuwe recht slagen. Een provisieregeling beoogt de prestaties van de werknemer, zowel kwalitatief als kwantitatief, in positieve zin te beïnvloeden. De beloning moet daarom in verhouding staan tot de te leveren prestatie. Als de beloning te hoog of te laag is, wordt de werknemer niet meer adequaat geprikkeld. Het handhaven van een juiste verhouding tussen prestatie en beloning is daarom een zwaarwegend belang voor de werkgever. Ook moeten vast salaris en provisie in een redelijke verhouding tot elkaar blijven staan om de werknemer te behoeden voor de zeer ingrijpende en nadelige gevolgen voor diens financiële positie van een aanzienlijke daling van de provisie door (onvoorziene) omstandigheden. In het geval van de accountmanager ging het volgens de rechtbank om een gedeeltelijke correctie van een onbedoeld en excessief hoge provisie.

Hoewel het nog een uitspraak onder oud recht betreft, geeft de rechtbank aan dat onder het huidige recht dezelfde uitspraak zou hebben gevolgd. Daarmee is het één van de eerste uitspraken die de gevolgen onder het nieuwe recht aangeeft. Let wel: eenzijdige wijziging van arbeidsvoorwaarden is onder het nieuwe recht alleen mogelijk als de mogelijkheid daartoe contractueel bedongen is. Wij adviseren u dan ook in uw arbeidsovereenkomsten steeds een dergelijk beding op te nemen.