De coöperatie Primera heeft met Payzone een overeenkomst afgesloten voor het gebruik van pinautomaten. In het Primera-filiaal A te Breda is (na een bezoek van een monteur van Pay-zone) de pinautomaat abusievelijk gekoppeld aan de bankrekening van ene C. Alle pinbetalingen verricht met de betreffende automaat van A in een periode van circa drie maanden zijn op de bankrekening van C gestort; in totaal bijna € 150.000. C is jegens Payzone tot betaling veroordeeld. Hij heeft niet betaald en is inmiddels failliet. A vordert nu een veroordeling van Payzone tot betaling van het volledige bedrag met rente en kosten. De rechtbank acht het beroep van Payzone op het exoneratiebeding (een clausule die de aansprakelijkheid beperkt) in de algemene voorwaarden aanvaardbaar. Payzone wordt veroordeeld om het daar bepaalde maximum van € 50.000 aan A te betalen.
Hoe kwam de rechtbank tot dat oordeel?
Om tot dat oordeel te komen moest de rechtbank allereerst de vraag beantwoorden of de al-gemene voorwaarden wel tussen Payzone en A van toepassing waren. De overeenkomst voor het gebruik van pinautomaten was immers gesloten tussen de coöperatie Primera en Payzone en niet tussen A en Payzone. Vooropgesteld moet worden dat overeenkomsten in beginsel alleen tussen partijen gelden. Voor een uitzondering op dit uitgangspunt moet een voldoende rechtvaardiging bestaan, welke rechtvaardiging kan voortvloeien uit de aard van de overeen-komst. Die uitzondering werd hier aangenomen omdat de storingswerkzaamheden door Pay-zone worden verricht ten behoeve van Primera-winkeliers zoals A, die op hun beurt aan de coöperatie Primera een vergoeding betalen. De rechtbank achtte de algemene voorwaarden derhalve van toepassing in de relatie A en Payzone, ook al was A inhoudelijk niet bekend met de algemene voorwaarden.
Was de exoneratieclausule rechtsgeldig?
In de algemene voorwaarden van Payzone was een exoneratieclausule opgenomen inhoudende -kort samengevat- dat indien Payzone aansprakelijk is voor als gevolg van handelen van Payzone door de klant geleden schade, de totale aansprakelijkheid van Payzone beperkt is tot het laagste van de volgende twee bedragen: € 50.000 dan wel tot het bedrag dat op het order-formulier of in de overeenkomst staat vermeld, tenzij de schade veroorzaakt is door de opzet of grove schuld van Payzone. In deze casus was het laagste bedrag € 50.000.
De volgende vraag die beantwoord moest worden was de vraag of een beroep op het exonera-tiebeding onredelijk bezwarend of naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaan-vaardbaar is. Het Burgerlijk Wetboek kent een lijst van bedingen die, opgenomen in overeen-komsten tussen een bedrijf en een consument, worden vermoed onredelijk bezwarend te zijn, en een lijst met bedingen die sowieso onredelijk bezwarend zijn.
A is echter geen consument en kan geen beroep op deze beschermende bepalingen doen. Bij overeenkomsten tussen be-drijven kunnen bedingen in algemene voorwaarden slechts worden getoetst aan de norm of het beding "onredelijk bezwarend" of in strijd met de redelijkheid en billijkheid is. De rechter concludeerde dat het exoneratiebeding niet als onredelijk bezwarend moest worden aange-merkt. Dit omdat de exoneratie een gebruikelijk beding bij een overeenkomst tussen professi-onele partijen, en omdat Payzone onweersproken naar voren had gebracht een redelijk belang te hebben bij het opnemen van een dergelijke bepaling in haar algemene voorwaarden, name-lijk de bescherming van Payzone tegen onvoorzichtige wederpartijen. Payzone kon dus een beroep op het exoneratiebeding doen. De schade van A hoefde derhalve slechts tot een bedrag van maximaal € 50.000 door Payzone te worden vergoed.
Rechtbank Amsterdam 4 mei 2011, www.rechtspraak.nl, LJN: BQ9878
Het nut van algemene voorwaarden is groot, met name ook van een daarin op te nemen exoneratiebeding. Kleine fouten kunnen immers grote gevolgen hebben. Een exoneratiebeding kan voor de gebruiker van de algemene voorwaarden dan een groot verschil opleveren met betrekking tot de omvang van diens aansprakelijkheid. Maar zeker zo belangrijk is dat bij het sluiten van de overeenkomst de algemene voorwaarden van toepassing worden verklaard en dat een exemplaar daarvan voor of bij het sluiten aan de wederpartij ter hand wordt gesteld. Op dit punt gaat het in de praktijk nog wel eens mis en dan heeft een mooie set algemene voorwaarden geen enkele waarde en zou Payzone in dit geval het drievoudige van € 50.000 hebben moeten vergoeden.