Welke algemene voorwaarden gelden indien beide contractspartijen in offerte respectievelijk opdrachtbevestiging naar de eigen algemene voorwaarden hebben verwezen? Deze vraag speelde een rol in een procedure tussen een aannemer en onderaannemer waarbij de aannemer de onderaannemer aansprakelijk had gesteld voor wanprestatie. De onderaannemer had zijn werkzaamheden volgens de aannemer niet deugdelijk uitgevoerd en had bovendien de overeengekomen montageduur overschreden. Partijen werden het niet eens met elkaar en de zaak werd aan de rechter voorgelegd. Voor de vraag of de rechtbank bevoegd was om deze zaak te behandelen was bepalend welke algemene voorwaarden, die van de aannemer of die van de onderaannemer, op de overeenkomst van toepassing waren. Voor de beantwoording van die vraag is relevant hoe de overeenkomst tot stand is gekomen en wat partijen over en weer heb-ben verklaard.
In dit geval had de onderaannemer voor de door haar te verrichten werkzaamheden een offerte uitgebracht waarin stond "zie ook onze leveringsvoorwaarden". Onder verwijzing naar die offerte stuurde de aannemer een schriftelijke orderbevestiging waarin zij haar eigen algemene voorwaarden van toepassing verklaart. De onderaannemer ondertekende de orderbevestiging voor akkoord. De overeengekomen werkzaamheden werden vervolgens door haar uitgevoerd.
Het Hof overwoog in deze zaak dat aan de verwijzing op de offerte van de onderaannemer redelijkerwijs geen andere betekenis kan worden toegekend dan dat hij zijn leveringsvoor-waarden van toepassing wilde doen zijn op de overeenkomst van onderaanneming. Vast stond dat de aannemer de toepasselijkheid van deze voorwaarden niet uitdrukkelijk van de hand had gewezen. De aannemer had in de opdrachtbevestiging weliswaar de eigen algemene voor-waarden van toepassing verklaard, maar dat is niet voldoende. De onderaannemer heeft als eerste naar zijn algemene voorwaarden verwezen en die verwijzing wordt niet teniet gedaan door de nadien gesloten overeenkomst (waarbij de aannemer haar eigen algemene voorwaar-den van toepassing had verklaard).
Hof 's Hertogenbosch, 9 september 2008, www.rechtspraak.nl, ljn: BG1055
Het komt vaak voor dat beide contractspartijen in het aanbod respectievelijk de aanvaarding hun algemene voorwaarden op de overeenkomst van toepassing verklaren. Volgens de wet (art. 6:255 lid 3 BW) geldt als uitgangspunt dat dan de voorwaarden waarna het eerst verwezen is van toepassing zijn ("first shot rule"). Aan de tweede verwijzing komt géén betekenis toe, tenzij hierbij ook de toepasselijkheid van de eerste algemene voorwaarden uitdrukkelijk van de had wordt gewezen. Deze regel geldt niet alleen voor aanbod en aanvaarding maar ook in het geval dat een uitnodiging tot het doen van een aanbod en het daarop volgende aanbod naar verschillende algemene voorwaarden verwijzen.
Indien de tweede verwijzer (hier de aannemer) de toepasselijkheid van de voorwaarden van de eerste verwijzer (de onderaannemer) wél uitdrukkelijk had afgewezen, dan zouden de algemene voorwaarden van de onderaannemer niet gegolden hebben. De vraag rijst of dan de algemene voorwaarden van de tweede verwijzer (de aannemer) van toepassing waren geweest. Dat is niet zonder meer het geval, maar is afhankelijk van de vraag of de eerste verwijzer (onderaannemer) de algemene voorwaarden van de tweede verwijzer (aannemer) heeft aanvaard, of dat de tweede verwijzer (aannemer) onder de gegeven omstandigheden redelij-kerwijs mocht aannemen dat de eerste verwijzer (onderaannemer) die algemene voorwaarden heeft aanvaard.
Als de tweede verwijzer (aannemer) de algemene voorwaarden van de eerste verwijzer (on-deraannemer) dus niet uitdrukkelijk afwijst, komt aan de tweede verwijzing geen betekenis toe. De voorwaarden van de tweede verwijzer worden dan niet van toepassing op de overeenkomst. Maar betekent dit dan dat de algemene voorwaarden van de eerste verwijzer automatisch van toepassing zijn? Dat is niet zomaar het geval. De vraag of de algemene voorwaarden van toepassing zijn moet worden beantwoord aan de hand van de bepalingen over aanbod en aanvaarding. De algemene voorwaarden van de eerste verwijzer zijn slechts van toepassing indien de tweede verwijzer de gelding van de algemene voorwaarden van de eerste verwijzer heeft aanvaard, dan wel dat de eerste verwijzer hierop in de gegeven omstandigheden mocht vertrouwen. Verder is sowieso van groot belang dat de set algemene voorwaarden voor of uiterlijk bij het sluiten van de overeenkomst aan de wederpartij ter hand zijn gesteld (tenzij dit redelijkerwijs niet mogelijk is). Bij gebreke daarvan kunnen de bedingen in de algemene voorwaarden vernietigbaar zijn, waarmee alsnog aan het doel voorbij gegaan wordt.
mei 2009